ارزیابی ژنوتیپ های گندم نان برای تحمل به تنش خشکی انتهائی در مناطق گرم جنوب ایران

شش لاین پیشرفته گندم نان و 9لاین پرمحصول گزینش شده از جمعیت seri/babax همراه با رقم تجارتی چمران به عنوان شاهد در دو سال زراعی 90-1388 در ایستگاه های منطقه گرم جنوب ایران بررسی شدند. در هر ایستگاه دو آزمایش مستقل شامل آبیاری کامل تا زمان رسیدگی و تنش خشکی انتهائی، و هر یک در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. تحمل ژنوتیپ ها به تنش خشکی انتهائی با استفاده از پانزده شاخص ارزیابی شد. نتایج نشان داد که اثر ساده و متقابل مرکب دوگانه و سه گانه عوامل آزمایشی برای عملکرد دانه در هر دو شرایط معنی دار بودند. عملکرد دانه رقم چمران در شرایط آبیاری کامل و تنش خشکی پایان فصل به ترتیب 6056 و5109کیلوگرم در هکتار و میانگین کل عملکرد دانه در این دو شرایط به ترتیب 6006 و4667کیلوگرم در هکتار بود. در شرایط آبیاری کامل، بالاترین عملکرد دانه با 6376کیلوگرم در هکتار به لاین شماره 9 تعلق داشت. در شرایط تنش خشکی پایان فصل، عملکرد دانه هیچ یک از لاین از عملکرد دانه رقم چمران بالاتر نبود. به جز برخی موارد، دسته بندی ژنوتیپ ها با استفاده از معیارهای حساسیت و تحمل به گروه بندی یکسان ژنوتیپ ها منجر نشد و فقط بر اساس شاخص تحمل به تنش تغییر یافته (msti) و شاخص عملکرد (yi)، ژنوتیپ های مورد بررسی به نحو کاراتری تفکیک شدند. با توجه به نتایج این تحقیق لاین های شماره 4، 9 و12 به ترتیب با عملکرد دانه 6337، 6376 و 6242 کیلوگرم درهکتار در شرایط بدون محدودیت آب و 4730، 4781 و 4785 کیلوگرم در هکتار در شرایط تنش کمبود آب انتهای فصل، دارای تحمل نسبی به تنش خشکی بودند. با توجه به شدت تنش در این تحقیق (22/0 = si)، به نظر می رسد ژنوتیپ های گزینش شده در شرایط بدون محدودیت آب، در شرایط تنش ملایم کمبود آب نیز عملکرد بالاتری نسبت به سایر ژنوتیپ ها داشته باشند.